اسکن هسته ای قلب یک روش تصویربرداری پیشرفته است که به پزشکان و متخصصان پزشکی قلب این امکان را می دهد تا به شیوه ای دقیق و غیر تهاجمی به بررسی عملکرد و ساختار قلب بپردازند. این روش بر پایه استفاده از مواد رادیواکتیو است که به داخل بدن تزریق می شوند و به بافت های قلبی متصل می گردند.
اسکن هسته ای قلب چیست؟
دستگاه های تصویربرداری پیشرفته، انرژی پرتوهای گاما ساطع شده توسط این مواد رادیواکتیو را ثبت کرده و به تصاویر قابل تفسیر توسط پزشکان تبدیل می کنند.این تصاویر به طور دقیق نشان می دهند که چگونه خون در طول چرخه ضربان قلب به داخل و خارج بطن ها و دهلیزها جریان پیدا می کند. همچنین میزان جذب ماده های رادیواکتیو توسط بافت های قلبی نشان دهنده سلامت و عملکرد آن ها است. بدین ترتیب پزشکان می توانند بر اساس این اطلاعات به شناسایی اختلالات عملکردی قلب و آسیب های بافتی مرتبط با بیماری های قلبی عروقی بپردازند.
عوارض اسکن هسته ای قلب
با وجود این که اسکن هسته ای قلب یک روش تصویربرداری بسیار مفید و کاربردی است، ممکن است برخی عوارض جانبی را نیز به دنبال داشته باشد. شناخت این عوارض و آگاهی از نحوه مدیریت و کنترل آن ها حائز اهمیت است.
یکی از مهم ترین عوارض این روش تصویربرداری، قرارگیری بدن در معرض پرتوهای یونیزان است. مواد رادیواکتیوی که برای این آزمایش استفاده می شوند، در حین واکنش های هسته ای خود، پرتوهای گاما ساطع می کنند که می توانند به بافت های بدن آسیب برسانند. به طور کلی، میزان پرتوگیری در اسکن هسته ای قلب پایین است و ریسک ابتلا به سرطان در اثر این آزمایش بسیار محدود می باشد؛ اما همچنان این خطر وجود دارد و باید مورد توجه قرار گیرد.
عارضه دیگر این روش، واکنش های آلرژیک ناشی از تزریق مواد رادیواکتیو است. هر چند این عوارض نادر هستند؛ اما ممکن است در برخی افراد با سابقه حساسیت های دارویی یا غذایی رخ دهند. در صورت بروز هرگونه واکنش پوستی، تنگی نفس یا تپش قلب پس از تزریق ماده رادیواکتیو، باید فورا به پزشک اطلاع داده شود.
همچنین برخی بیماران ممکن است در حین انجام این آزمایش در دستگاه تصویربرداری، احساس ناراحتی یا اضطراب نمایند. این موارد بیشتر در افراد مبتلا به کلاستروفوبیا یا افرادی که سابقه بیماری های قلبی شدید دارند، مشاهده می شود.
با این وجود، عوارض جانبی اسکن هسته ای قلب به طور کلی بسیار نادر و قابل کنترل هستند. به طور معمول، این آزمایش برای بیماران بسیار ایمن بوده و مزایای تشخیصی آن، خطرات احتمالی را به شدت کاهش می دهد. با رعایت نکات ایمنی و نظارت دقیق پزشکان، این روش تصویربرداری به ابزاری قدرتمند در تشخیص و مدیریت بیماری های قلبی تبدیل می شود.
عوارض اسکن هسته ای قلب برای اطرافیان
اسکن هسته ای قلب معمولا به صورت غیرتهاجمی و با دوز پایین مواد رادیواکتیو انجام می شود. بنابراین، عوارض آن برای اطرافیان بسیار کم است. با این حال، توجه به نکات زیر ضروری است. بلافاصله بعد از اسکن، ممکن است پزشکان توصیه کنند که اطرافیان از نزدیک شدن به بیمار خودداری کنند تا در معرض دوز پایین اشعه رادیواکتیو قرار نگیرند. این محدودیت معمولا برای چند ساعت پس از انجام اسکن صدق می کند و پس از آن، خطرات به حداقل می رسد. همچنین، اطرافیان باید از هرگونه علائم غیرعادی در بیمار آگاه باشند و در صورت بروز مشکل، با پزشک تماس بگیرند.
مزایای اسکن قلب
اسکن هسته ای قلب مزایای متعددی دارد که آن را به یک ابزار ارزشمند در تشخیص و مدیریت بیماری های قلبی تبدیل کرده است. اولین و مهم ترین مزیت این روش، تشخیص زودهنگام بیماری ها است. این روش می تواند به شناسایی مشکلات قلبی در مراحل اولیه کمک کند و این امر منجر به درمان موثرتر و بهبود کیفیت زندگی بیماران می شود. دقت بالای این روش نیز یکی دیگر از مزایای آن است. تصاویر به دست آمده از این روش، دارای دقت بالایی هستند و میتوانند به پزشکان در تشخیص دقیق تر بیماری ها کمک کنند.
از دیگر مزایای اسکن هسته ای قلب، غیرتهاجمی بودن آن است. این روش معمولا بدون درد و با کمترین تهاجم به بدن بیمار انجام می شود. در نهایت، اسکن هسته ای اطلاعات جامع و دقیقی درباره عملکرد قلب، جریان خون و وجود آسیب ها ارائه میدهد. این اطلاعات به پزشکان کمک می کند تا برنامه درمانی مناسبی را تدوین کنند و به بیماران خدمات بهتری ارائه دهند.
انواع اسکن هسته ای قلب
اسکن هسته ای قلب به چند نوع مختلف تقسیم می شود که هر یک با هدف خاصی انجام می شوند. یکی از رایج ترین انواع آن، اسکن پرفیوژن میوکارد است که به بررسی جریان خون به عضله قلب می پردازد. این روش برای تشخیص بیماری عروق کرونر و ارزیابی شدت آن استفاده می شود. نوع دیگر، اسکن استرس است که عملکرد قلب را در شرایط استرس (فیزیکی یا دارویی) بررسی می کند. این نوع اسکن به پزشکان کمک می کند تا بفهمند قلب چگونه به فعالیت های ورزشی پاسخ می دهد و می تواند اطلاعات مهمی درباره ظرفیت قلب ارائه دهد.
علاوه بر این، اسکن عملکرد قلبی وجود دارد که به ارزیابی حرکت و عملکرد دیوارههای قلب می پردازد و به تشخیص نارسایی های قلبی کمک می کند. همچنین، اسکن با استفاده از توموگرافی انتشار تک فوتون (SPECT) نیز وجود دارد که به تصویربرداری دقیق تر از جریان خون و فعالیت متابولیک در قلب کمک می کند. این تنوع در انواع اسکن، به پزشکان این امکان را می دهد که بر اساس وضعیت بیمار و علائم بالینی، نوع مناسب را انتخاب کنند و بهترین اطلاعات را از قلب بیمار به دست آورند.
نحوه انجام اسکن هسته ای قلب
فرآیند انجام اسکن هسته ای قلب به صورت مرحله ای و در یک مرکز پزشکی یا مطب پزشک انجام می شود. در ابتدا، بیمار باید اطلاعاتی درباره سابقه پزشکی، داروهایی که مصرف می کند و بیماری های زمینه ای را به پزشک ارائه دهد. سپس، یک ماده رادیواکتیو (مانند تالیم یا سستامیبی) از طریق تزریق وریدی به بدن بیمار وارد می شود. این ماده به قلب منتقل شده و جریان خون را تحت تاثیر قرار می دهد. پس از تزریق، بیمار باید بین ۱۵ تا ۴۵ دقیقه دراز بکشد تا رادیوتراکر در قلب تجمع یابد.
در مرحله بعد، دوربین مخصوصی به نام گاماکامرا از بیمار عکس می گیرد. این دوربین اشعه گامای تولید شده توسط رادیوتراکر را ثبت می کند. در برخی موارد، بیمار روی تردمیل راه می رود یا از دستگاه ورزشی استفاده می کند تا فشار بیشتری به قلب وارد شود. در صورت عدم توانایی در ورزش، داروهایی برای شبیه سازی فعالیت قلبی تجویز می شود. پس از فعالیت قلب، دوباره ماده رادیواکتیو تزریق شده و تصاویر دیگری گرفته می شود. در نهایت، پزشک تصاویر به دست آمده را تحلیل کرده و نتایج را بررسی می کند.
مراقبت های بعد از اسکن هسته ای قلب
پس از انجام اسکن هسته ای قلب، برای حفظ سلامتی و بهبود نتایج حاصل از آن، مراقبت های مناسبی باید انجام شود. در ادامه به بررسی برخی از مراقبت های بعد از اسکن هسته ای قلب می پردازیم.
استراحت کافی
پس از انجام اسکن هسته ای قلب، بیمار باید حدود 30 دقیقه تا یک ساعت استراحت کند. این مدت زمان به بدن کمک می کند تا داروهای رادیواکتیو تزریق شده در طی آزمایش، به تدریج از گردش خون خارج شوند. بیمار باید در این مدت آرام و بدون فعالیت جسمی سنگین بوده تا ریکاوری مناسبی داشته باشد.
مصرف آب و مایعات
توصیه می شود که بیمار بعد از انجام این آزمایش، مقدار زیادی آب و مایعات بنوشد. این کار باعث می شود که مواد رادیواکتیو تزریق شده، به سرعت از طریق ادرار دفع گردند. بیمار باید به طور مرتب ادرار کند تا این مواد از بدن خارج شوند.
رعایت بهداشت فردی
در طی آزمایش و پس از آن، بیمار باید موارد بهداشتی را رعایت کند. شست و شوی مرتب دست ها، استفاده از دستمال کاغذی برای پوشاندن دهان و بینی هنگام عطسه یا سرفه و رعایت بهداشت فردی دیگر در این دوره اهمیت دارد. این کارها از انتقال عفونت به بیمار جلوگیری می کنند.
پرهیز از فعالیت های سنگین
در روز انجام اسکن هسته ای قلب، بیمار باید از انجام هرگونه فعالیت ورزشی یا کار فیزیکی سنگین خودداری کند. این نوع فعالیت ها ممکن است بر ریکاوری بیمار و دفع مواد رادیواکتیو تاثیر منفی داشته باشند. بیمار باید تا زمان دریافت نتایج آزمایش، استراحت کند.
پیگیری نتایج و ملاقات با پزشک
بیمار باید در اسرع وقت پس از انجام اسکن هسته ای قلب، برای دریافت نتایج آزمایش با پزشک معالج خود ملاقات کند. پزشک می تواند نتایج را تفسیر کرده و درباره وضعیت قلب بیمار و برنامه درمانی بعدی توضیح دهد. این ملاقات اهمیت بسیار زیادی دارد تا بیمار از وضعیت سلامت خود مطلع شود.
پیگیری عوارض احتمالی
اگر بیمار پس از انجام اسکن هسته ای قلب، هرگونه عارضه یا عوارض جانبی را احساس کند، باید سریعا با پزشک خود تماس بگیرد. ممکن است برخی از عوارض مانند تورم، قرمزی یا خونریزی در محل تزریق دارو یا واکنش های آلرژیک به وجود آیند که باید زیر نظر پزشک مورد بررسی قرار گیرند. پیگیری به موقع این عوارض، از تشدید آن ها جلوگیری می کند.
سخن پایانی
به طور کلی، اسکن هسته ای قلب به عنوان یک روش درمانی ایمن با کمترین عوارض جانبی شناخته می شود. پزشکان از این روش برای پایش قلب و تشخیص بیماری های احتمالی آن استفاده می کنند.
دکتر محمدعلی محرابی، در سال ۸۹ با نمره اول در دانشگاه شهید بهشتی در رشته قلب و عروق شروع به تحصیل کرده و دوره فلوشیپ فوق تخصصی آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی را نیز در دانشگاه شهید بهشتی به اتمام رساندند.
