نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (EKG) آزمایشی است که فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می کند. این یک روش غیرتهاجمی است که معمولاً در مطب پزشک انجام می شود. الکتروکاردیوگرام یا ECG یکی از آزمون‌های پرکاربرد در علم قلب و عروق است که با استفاده از آن، فعالیت الکتریکی قلب شخص را ثبت می‌کند. هدف اصلی انجام ECG، ارزیابی نرخ و ریتم قلب و تشخیص مشکلاتی مانند سکته قلبی یا بیماری‌های قلبی میباشد. این آزمون معمولاً سریع و بی درد بوده و به شما امکان میدهد تا وضعیت قلب خود را بهبود بخشید. در این مقاله، به معرفی ECG، ویژگی‌های آن و روش انجام آن خواهیم پرداخت.
نوار قلب چیست؟
نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام یکی از روش‌های مهم برای تشخیص بیماری‌های قلبی است که با ثبت سیگنال‌های الکتریکی قلب، می‌تواند نشان دهد که قلب با سرعت مناسبی عمل می‌کند یا خیر. این آزمون به صورت سریع و بی‌درد انجام میشود و می‌تواند مشکلات قلبی را شناسایی کند که ممکن است در آزمون‌های معمولی الکتروکاردیوگرام مشاهده نشوند. از دیگر روش‌های تشخیصی برای بیماری‌های قلبی می‌توان به اکوکاردیوگرافی اشاره کرد که با استفاده از امواج صوتی، تصاویر دقیقی از حرکات قلب و سیالات درون آن ایجاد می‌کند.
انواع نوار قلب
انواع مختلفی از نوار قلب وجود دارد که هر کدام برای شرایط و اهداف تشخیصی خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند:
نوار قلب استاندارد (Resting ECG یا Standard 12-lead ECG):
این رایج‌ترین نوع نوار قلب است که معمولاً در حالت استراحت و دراز کشیده انجام میشود. الکترودهایی به پوست قفسه سینه، بازوها و پاها متصل می‌شوند و فعالیت الکتریکی قلب را برای چند دقیقه ثبت می‌کنند. این آزمایش یک تصویر کلی از وضعیت الکتریکی قلب در آن لحظه ارائه میدهد.
تشخیص آریتمی‌ها (نامنظمی‌های ضربان قلب)، بررسی علائم بیماری‌های قلبی مانند درد قفسه سینه، تنگی نفس یا تپش قلب، ارزیابی سلامت قلب قبل از جراحی و بررسی تأثیر برخی داروها بر قلب از کاربرد های ان میباشد.
هولتر مانیتورینگ (Holter Monitor):
هولتر یک دستگاه کوچک و قابل حمل است که فعالیت الکتریکی قلب را به طور مداوم، معمولاً برای ۲۴ تا ۴۸ ساعت (و گاهی بیشتر)، ثبت می‌کند. الکترودها به قفسه سینه متصل شده و دستگاه به کمر یا گردن آویزان میشود. فرد در طول دوره استفاده، فعالیت‌های روزمره خود را انجام میدهد.
تشخیص آریتمی‌هایی که به صورت گذرا رخ می‌دهند و در نوار قلب استاندارد کوتاه‌مدت قابل تشخیص نیستند، بررسی علت غش یا سرگیجه‌های مکرر، و ارزیابی کارایی درمان‌های ضد آریتمی استفاده میشود.
تست ورزش (Exercise ECG یا Stress Test):
در این روش، نوار قلب در حالی که بیمار در حال فعالیت بدنی (معمولاً راه رفتن روی تردمیل یا پدال زدن روی دوچرخه ثابت) است، ثبت میشود. شدت فعالیت به تدریج افزایش می‌یابد تا قلب تحت فشار قرار گیرد.
تشخیص بیماری عروق کرونر (تنگی رگ‌های قلب) که ممکن است در حالت استراحت علائمی نداشته باشد، ارزیابی سطح تناسب اندام قلبی، و بررسی اثربخشی درمان‌های قلبی مورد استفاده قرار میگیرد.
دستگاه ثبت کننده رخداد (Event Recorder):
این دستگاه نیز قابل حمل است اما برخلاف هولتر، به طور مداوم ضبط نمی‌کند. بیمار هر زمان که علائمی مانند تپش قلب، درد قفسه سینه یا سرگیجه را تجربه کرد، دکمه‌ای را فشار میدهد تا دستگاه فعالیت قلب را در آن لحظه ثبت کند. برخی انواع آن به طور خودکار نیز در صورت تشخیص ریتم غیرطبیعی، ضبط را آغاز می‌کنند. این دستگاه‌ها می‌توانند برای مدت طولانی‌تری (هفته‌ها یا ماه‌ها) استفاده شوند.
چه موقع به نوار قلب نیاز داریم؟
به طور کلی، در موارد زیر ممکن است پزشک انجام نوار قلب را تجویز کند:
وجود علائم مرتبط با مشکلات قلبی:
- درد قفسه سینه یا آنژین: یکی از شایع‌ترین دلایل انجام نوار قلب، بررسی علت درد قفسه سینه است، به‌خصوص اگر مشکوک به حمله قلبی یا بیماری عروق کرونر باشند.
- تپش قلب: احساس ضربان قلب سریع، نامنظم یا کوبنده.
- تنگی نفس: به‌ویژه اگر با فعالیت بدنی بدتر شود یا به طور ناگهانی رخ دهد.
- سرگیجه یا سبکی سر: به‌خصوص اگر با تغییر وضعیت بدن یا بدون دلیل مشخصی ایجاد شود.
- غش کردن (سنکوپ) یا حالت پیش از غش: برای بررسی اینکه آیا مشکلات قلبی علت این موارد هستند.
- خستگی مفرط و بدون دلیل: گاهی اوقات خستگی شدید و طولانی‌مدت می‌تواند نشانه یک مشکل قلبی زمینه‌ای باشد.
- تورم در پاها، مچ پا یا شکم (ادم): می‌تواند نشانه‌ای از نارسایی قلبی باشد.
بررسی سلامت عمومی قلب:
- معاینات دوره‌ای و چکاپ‌های سلامت: گاهی اوقات نوار قلب به عنوان بخشی از ارزیابی سلامت عمومی، به‌ویژه در افراد با عوامل خطر بیماری‌های قلبی (مانند سن بالا، سابقه خانوادگی بیماری قلبی، فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت، سیگار کشیدن) انجام میشود.
- قبل از انجام عمل جراحی: برای اطمینان از اینکه قلب فرد به اندازه کافی برای تحمل استرس جراحی سالم است.
- ارزیابی تأثیر داروها: برای بررسی اینکه آیا داروهای خاص (مانند داروهای ضد آریتمی یا برخی داروهای روانپزشکی) بر ریتم یا عملکرد الکتریکی قلب تأثیر منفی گذاشته‌اند یا خیر.
نکات مهم برای بیماران قبل از انجام نوار قلب
قبل از انجام آزمون ECG، لازم است تا برخی اقدامات انجام دهید تا بهترین نتیجه را بگیرید. از خوردن آب سرد قبل از آزمون خودداری کنید، با پزشک خود در مورد داروهای خاصی که ممکن است مصرف کنید صحبت کنید و از وسایل فلزی مانند جواهرات خود دوری کنید تا از تداخل با ماشین آزمون جلوگیری شود. همچنین، لازم است قبل از آزمون تمرینات شدیدی که ممکن است ضربان قلب شما را افزایش دهد، انجام ندهید و منطقه سینه که الکترودها قرار می‌گیرند را از موهای زاید پاک کنید.
نوار قلب چگونه انجام میشود ؟
انجام نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (ECG) دریچه‌ای به سوی دنیای قلب شماست. این آزمایش ساده و بدون درد، فعالیت الکتریکی قلب شما را ثبت می‌کند و اطلاعات ارزشمندی در مورد ریتم قلب، ضربان قلب و سلامت کلی قلبتان ارائه میدهد.
آزمون ECG یکی از مهمترین روش‌های تشخیصی در زمینه قلب و عروق است که به پزشکان کمک می‌کند تا نقص‌ها و مشکلات قلبی را شناسایی و درمان کنند. این آزمون غیر دردناک و غیر تهاجمی است و به شما کمک می‌کند تا علائم مختلفی از قبیل نابسامانی‌های ریتم قلب، ناراحتی در قفسه سینه و خستگی را شناسایی کنید. در این آزمون، پزشک شما الکترودها را به سینه و اندام‌های شما متصل می‌کند تا نشانه‌های یا فعالیت‌های قلب را برای نمایش به یک صفحه کامپیوتر وصل کند.
تفسیر نوار قلب
پس از انجام آزمون ECG، نتایج به دکتر فوق تخصص قلب ارسال میشود تا نتایج به درستی تفسیر شود. این دکتر تخصصی قادر است نشانه‌ها یا فعالیت‌های قلبی را در نتایج شناسایی کرده و هر گونه نقص‌ها یا مشکلات قلبی را تشخیص دهد. از اهمیت بسیاری برخوردار است که دکتر فوق تخصص قلب نتایج ECG را به دقت تفسیر کند تا بیمار بتواند بهترین درمان‌ها را برای بهبود وضعیت قلبی خود دریافت کند.
تحلیل ریتم و نرخ قلب از طریق نمودارهای ECG
یکی از مهمترین استفاده‌های ECG، تحلیل ریتم و نرخ قلب است. این تحلیل می‌تواند نشان‌دهنده هرگونه نامنظمی در ضربان قلب باشد که می‌تواند نشانه‌ای از آریتاست. همچنین، با تحلیل ECG می‌توان نرخ قلب را نیز محاسبه کرد که این اطلاعات برای تشخیص بیماری‌های قلبی بسیار حائز اهمیت است.
تفسیر نوار قلب با عکس
ECG همچنین می‌تواند در تشخیص اختلالات قلبی و عروقی کمک کند. این تست می‌تواند به تشخیص مشکلاتی مانند بلاک یا تنگ شدن شریان‌ها در قلب کمک کند که منجر به درد قفسه سینه یا حمله قلبی میشود. همچنین، آنژیوپلاستی از جمله روش‌هایی هستند که با استفاده از ECG می‌توان این اختلالات را تشخیص داد و روش‌های درمانی مناسب برای آن‌ها را انتخاب کرد.
هزینه نوار قلب
هزینه نوار قلب بسته به نوع آزمایش، مرکز درمانی و پوشش بیمه شما متفاوت است.
نتیجه گیری
با توجه به توضیحات ارائه‌شده‌در مقاله در مورد الکتروکاردیوگرام و اهمیت آن در تشخیص بیماری‌های قلبی، چگونگی انجام آزمون ECG و ویژگی‌های اصلی آن، می‌توان گفت که ECG یکی از روش‌های مهم و پرکاربرد برای بررسی وضعیت قلب است.
این آزمون غیر دردناک و غیر تهاجمی است و با تحلیل سیگنال‌های الکتریکی قلب، به پزشکان کمک می‌کند تا مشکلات و نقص‌های قلبی را شناسایی و درمان کنند. همچنین، مقایسه ECG با آزمون‌های دیگر نشان میدهد که این آزمون یکی از موثرترین روش‌های تشخیصی برای بررسی قلب است و می‌تواند به شما کمک کند تا بهترین درمان را برای بهبود وضعیت قلبی خود انتخاب کنید. از این رو، استفاده از ECG برای تشخیص و پیگیری بیماری‌های قلبی بسیار حائز اهمیت و ضروری است.
سوالات متداول
آیا نوار قلب دردناک است؟
خیر، خود آزمایش نوار قلب دردناک نیست. ممکن است هنگام چسباندن یا جدا کردن الکترودها، کشش خفیفی روی پوست احساس کنید.
انجام نوار قلب چقدر طول می‌کشد؟
نوار قلب استاندارد معمولاً فقط چند دقیقه طول می‌کشد. انواع دیگر مانند هولتر مانیتورینگ یا تست ورزش زمان بیشتری نیاز دارند.
آیا نوار قلب می‌تواند همه مشکلات قلبی را تشخیص دهد؟
خیر، نوار قلب تنها یکی از ابزارهای تشخیصی است. برخی مشکلات قلبی، مانند گرفتگی عروق در مراحل اولیه یا برخی مشکلات دریچه‌ای، ممکن است در نوار قلب استاندارد در حالت استراحت طبیعی به نظر برسند. پزشک ممکن است آزمایشات دیگری را نیز برای تشخیص دقیق‌تر تجویز کند.
چه مدت طول می‌کشد تا جواب نوار قلب آماده شود؟
در بسیاری از موارد، نتیجه بلافاصله پس از انجام آزمایش قابل مشاهده است، اما تفسیر رسمی آن ممکن است کمی زمان ببرد تا پزشک آن را بررسی کند.
دکتر محمدعلی محرابی، در سال ۸۹ با نمره اول در دانشگاه شهید بهشتی در رشته قلب و عروق شروع به تحصیل کرده و دوره فلوشیپ فوق تخصصی آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی را نیز در دانشگاه شهید بهشتی به اتمام رساندند.
