بیماری‌های قلبی-عروقی به عنوان یکی از شایع‌ترین علل مرگ و میر در سراسر جهان شناخته می‌شوند. در این بیماری‌ها، انسداد کامل و مزمن عروق کرونر (Chronic Total Occlusion – CTO) یکی از پیچیده‌ترین و دشوارترین ضایعات برای درمان به شمار می‌رود. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که یک رگ کرونر به طور کامل (۱۰۰٪) و برای مدتی بیش از سه ماه مسدود شده باشد.
تا همین چند سال پیش، بسیاری از این بیماران تنها گزینه جراحی قلب باز را پیش رو داشتند یا به دلیل خطرات بالا، درمان دارویی تسکینی برایشان تجویز می‌شد. اما با پیشرفت چشمگیر تکنولوژی و ظهور تکنیک‌های نوین، روش انژیوپلاستی CTO ، افق جدیدی را در درمان این بیماران گشوده است. این روش، نیازمند مهارت و تجربه بالای یک فوق تخصص قلب و عروق است تا بتواند بدون نیاز به جراحی‌های سنگین، جریان خون به عضله قلب را بازگرداند.
اصلی‌ترین دلایل ضایعات انسداد مزمن عروق کرونر
انسداد مزمن عروق کرونر یک شبه ایجاد نمی‌شود، بلکه نتیجه یک فرآیند طولانی و پیشرونده آترواسکلروز (تصلب شرایین) است. در این فرآیند، پلاک‌های چربی، کلسترول، کلسیم و سایر مواد موجود در خون به تدریج در دیواره داخلی عروق رسوب کرده و باعث تنگ شدن و سخت شدن آن‌ها می‌شوند. مهم‌ترین عوامل خطری که این فرآیند را تسریع کرده و به ایجاد ضایعات CTO منجر می‌شوند عبارتند از:
-
- فشار خون بالا
- کلسترول خون بالا (هایپرلیپیدمی)
- دیابت (مرض قند)
- استعمال دخانیات
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی
- چاقی و عدم تحرک
- سابقه حمله قلبی یا آنژیوپلاستی قبلی
با تداوم این عوامل، پلاک‌ها سخت‌تر و کلسیفیه (آهکی) می‌شوند و یک کلاهک فیبری ضخیم روی آن‌ها تشکیل می‌گردد که باز کردن رگ را با روش‌های استاندارد دشوار می‌سازد.
علائم انسداد عروقی مزمن
برخی بیماران ممکن است به دلیل ایجاد عروق جانبی (کولترال) که به صورت طبیعی توسط بدن برای خون‌رسانی به ناحیه مسدود شده ایجاد می‌شوند، علائم چندانی نداشته باشند. با این حال، این عروق جانبی اغلب کارایی رگ اصلی را ندارند و در زمان افزایش نیاز قلب به اکسیژن (مانند فعالیت بدنی) دچار کمبود می‌شوند. شایع‌ترین علائم شامل موارد زیر هستند:
- آنژین صدری (درد، فشار یا سنگینی در قفسه سینه)
- تنگی نفس
- خستگی غیرمعمول
- درد در بازو، شانه یا فک
- نارسایی قلبی و کاهش عملکرد پمپاژ قلب
روش CTO برای باز کردن عروق بسته برای چه کسانی مناسب است؟
آنژیوپلاستی CTO روشی است که تصمیم برای انجام آن توسط یک تیم متخصص قلب گرفته می‌شود و برای همه مناسب نیست. این روش عمدتاً برای بیمارانی به کار می‌رود که علی‌رغم درمان دارویی همچنان درد قفسه سینه دارند، تست‌ها نشان‌دهنده نرسیدن خون کافی به قلبشان است یا عملکرد پمپاژ قلبشان به دلیل انسداد ضعیف شده است. همچنین این روش گزینه‌ای برای بیمارانی است که کاندیدای مناسبی برای جراحی قلب باز نیستند.
روش CTO برای از بین بردن انسداد عروق، چگونه انجام می‌شود؟
آنژیوپلاستی CTO یک فرآیند تخصصی و پیچیده‌تر از آنژیوپلاستی استاندارد است که در آزمایشگاه کاتتریزاسیون انجام می‌شود. در این روش، متخصص قلب ابتدا کانتر را از طریق شریان دست یا ران به ابتدای عروق کرونر می‌رساند. سپس، مرحله کلیدی عمل یعنی عبور از انسداد سخت و کلسیفیه با استفاده از سیم‌های راهنمای بسیار پیشرفته آغاز می‌شود. پزشک ممکن است از تکنیک‌های مختلفی مانند مسیر مستقیم یا معکوس (از طریق رگ‌های جانبی) بهره ببرد. پس از موفقیت در عبور سیم، مسیر با بالن باز شده و با جایگذاری یک یا چند استنت، رگ برای همیشه باز و جریان خون طبیعی برقرار می‌گردد.
مهم‌ترین مزایای CTO برای از بین بردن انسداد عروق
روش CTO در مقایسه با جراحی قلب باز، مزایای قابل توجهی را برای بیماران واجد شرایط به همراه دارد. برخی از مزایای اصلی این روش عبارت‌اند از:
- کاهش چشمگیر درد و ناراحتی پس از عمل
- دوره بهبودی بسیار کوتاه‌تر
- کاهش خطر عفونت و خونریزی
- بهبود سریع علائم آنژین صدری و کیفیت زندگی
- عدم وجود جای زخم بزرگ جراحی
مهم‌ترین عوارض عمل انسداد عروقی مزمن
اگرچه آنژیوپلاستی CTO یک روش ایمن است؛ اما به دلیل فرآیند پیچیده، ریسک آن کمی بالاتر از آنژیوپلاستی معمولی است. عوارض احتمالی این روش شامل موارد زیر هستند:
- سوراخ شدن رگ کرونر و خونریزی به دور قلب (تامپوناد قلبی)
- آسیب به عروق جانبی
- نشت ماده حاجب به دیواره رگ
- حمله قلبی حین عمل
- سکته مغزی
- نارسایی کلیوی ناشی از ماده حاجب
- عدم موفقیت در باز کردن رگ
انتخاب یک مرکز مجهز و یک فوق تخصص قلب و عروق با تجربه بالا در زمینه CTO، نقش حیاتی در به حداقل رساندن این خطرات دارد.
مراقبت‌های بعد از آنژیوپلاستی CTO
پس از انجام موفقیت‌آمیز عمل، مراقبت‌های دقیق برای حفظ نتیجه و جلوگیری از انسداد مجدد ضروری است. این مراقبت‌ها شامل مصرف منظم داروهای تجویز شده، به ویژه داروهای ضد پلاکت دوگانه (مانند آسپرین و کلوپیدوگرل) برای جلوگیری از تشکیل لخته روی استنت و کنترل دقیق عوامل خطر قلبی مانند فشار خون، قند و چربی خون است. ورزش منظم و ترک سیگار، بخش جدایی‌ناپذیر این فرآیند درمانی هستند.
جمع‌بندی
روش آنژیوپلاستی CTO به عنوان یک تکنیک پیشرفته و تخصصی، توانسته است کیفیت زندگی را به بسیاری از بیمارانی که پیش از این گزینه‌های درمانی محدودی داشتند، بازگرداند. این روش با بهبود علائم آنژین، افزایش توانایی فعالیت و در برخی موارد بهبود عملکرد قلب، یک دستاورد بزرگ در کاردیولوژی مداخله‌ای محسوب می‌شود. با این حال، موفقیت این روش به شدت به مهارت و تجربه فوق تخصص قلب و عروق و امکانات مرکز درمانی وابسته است.
سوالات متداول
آیا عمل CTO دردناک است؟
این عمل تحت بی‌حسی موضعی و با تزریق داروهای آرام‌بخش انجام می‌شود. بیمار در طول عمل بیدار است، اما معمولاً درد قابل توجهی احساس نمی‌کند.
شانس موفقیت آنژیوپلاستی CTO چقدر است؟
در مراکز تخصصی و توسط اپراتورهای مجرب، شانس موفقیت باز کردن رگ مسدود شده بیش از ۹۰ درصد است.
آیا استنت قرار داده شده برای همیشه در رگ باقی می‌ماند؟
استنت یک ساختار دائمی است که برای باز نگه داشتن رگ در محل انسداد قبلی قرار می‌گیرد. با گذشت زمان، لایه داخلی رگ (اندوتلیوم) روی استنت را می‌پوشاند و آن را به جزئی از دیواره رگ تبدیل می‌کند.
تفاوت اصلی CTO با آنژیوپلاستی معمولی چیست؟
در آنژیوپلاستی معمولی، رگ به طور کامل مسدود نیست و عبور دادن سیم راهنما ساده‌تر است. اما در CTO، رگ کاملاً بسته است و عبور از انسداد نیازمند ابزارهای تخصصی و استراتژی‌های پیچیده‌تری را می‌طلبد.
