در دنیای پزشکی امروز، روش های درمانی متعددی برای بیماری های قلبی وجود دارد. یکی از این روش های مدرن و کارآمد، آنژیوپلاستی قلب است. در ادامه به طور کامل و جامع با این روش درمانی آشنا شویم و به سوالات رایج در مورد آن پاسخ دهیم.
آنژیوپلاستی قلب یک روش درمانی کم تهاجمی است که برای باز کردن رگ های مسدود یا تنگ شده قلب انجام می شود. در این روش، پزشک متخصص با استفاده از یک بالن کوچک و در برخی موارد یک استنت (فنر)، رگ های گرفته شده را باز می کند تا جریان خون به قلب بهبود یابد. این روش معمولا بعد از آنژیوگرافی قلب انجام می شود، جایی که پزشک با تزریق ماده حاجب و تصویربرداری، محل و میزان گرفتگی رگ ها را تشخیص می دهد.
آنژیوپلاستی معمولا در شرایطی مانند آنژین صدری، حمله قلبی، تنگی نفس ناشی از گرفتگی عروق قلب و در برخی موارد نارسایی قلبی توصیه می شود. هدف اصلی این روش، بهبود جریان خون به قلب و کاهش علائم ناشی از گرفتگی عروق کرونر است.
افرادی که آنژیوپلاستی برایشان مناسب است
بیماران با تنگی قابل‌توجه عروق کرونر
- تنگی بیشتر از 70٪ در یکی از شریان‌های اصلی قلب
- یا تنگی بیش از 50٪ در شریان اصلی چپ (LAD یا Left Main)
بیمارانی که علائم آنژین (درد یا فشار قفسه سینه) دارند
- به‌ویژه اگر علائم با دارو و تغییر سبک زندگی کنترل نشود.
بیماران با سکته قلبی حاد (MI)
- در حمله قلبی حاد (STEMI) آنژیوپلاستی اورژانسی بهترین درمان برای باز کردن رگ بسته است.
بیمارانی که تست‌های تشخیصی نشان‌دهنده ایسکمی (کم‌رسیدن خون به قلب) هستند
- تست ورزش، اسکن هسته‌ای یا اکو استرس اگر ایسکمی شدید نشان دهد.
بیماران با عملکرد نسبتا خوب قلب
- افرادی که هنوز بخشی از عضله قلب سالم است و باز شدن رگ می‌تواند کیفیت زندگی و طول عمرشان را بهتر کند.
آمادگی‌های پیش از آنژیوپلاستی
آزمایش‌ها و بررسی‌های پزشکی
- آزمایش خون (CBC، قند خون، چربی خون، عملکرد کلیه و کبد).
- نوار قلب (ECG) و اکوکاردیوگرافی.
- عکس قفسه سینه در برخی موارد.
داروها
- مصرف داروهای رقیق‌کننده خون (مثل آسپرین و کلوپیدوگرل) طبق نظر پزشک برای جلوگیری از لخته.
- اگر داروی دیگری مثل فشار خون، دیابت یا قلبی مصرف می‌کنید باید پزشک را در جریان بگذارید.
- بعضی داروها مثل وارفارین یا داروهای ضد انعقاد ممکن است موقتا قطع یا جایگزین شوند.
ناشتا بودن
- معمولا بیمار باید ۶ تا ۸ ساعت قبل از آنژیوپلاستی ناشتا باشد (هیچ غذایی نخورَد؛ آب در حد کم مجاز است).
آمادگی بدنی
- تراشیدن یا تمیز کردن ناحیه کشاله ران یا مچ دست (محل ورود کاتتر).
- بررسی آلرژی به ید یا مواد حاجب (چون در آنژیوپلاستی از ماده حاجب استفاده می‌شود).
کنترل بیماری‌های زمینه‌ای
- تنظیم قند خون در بیماران دیابتی.
- کنترل فشار خون و مشکلات کلیوی.
آمادگی روانی و اطلاع‌رسانی
- توضیح روش آنژیوپلاستی، احتمال گذاشتن استنت و عوارض احتمالی.
- گرفتن رضایت‌نامه آگاهانه از بیمار یا خانواده.
وسایل شخصی و مراقبت‌های اولیه
- برداشتن زیورآلات، لاک ناخن یا هر وسیله فلزی.
- در صورت داشتن دندان مصنوعی یا سمعک، باید به تیم درمان اطلاع داده شود.
مراقبت‌های بعد از آنژیوپلاستی
مراقبت‌های فوری (24 ساعت اول)
- استراحت در تخت تا چند ساعت بعد از عمل (به‌خصوص اگر کاتتر از کشاله ران وارد شده باشد).
- فشار روی محل ورود کاتتر برای جلوگیری از خونریزی یا هماتوم.
- کنترل علائم حیاتی (فشار خون، نبض، اکسیژن خون).
- نوشیدن آب کافی برای دفع ماده حاجب از کلیه‌ها.
- بررسی درد قفسه سینه، تنگی نفس یا خونریزی از محل کاتتر و اطلاع فوری به پزشک در صورت بروز.
مراقبت‌های دارویی
- مصرف داروهای رقیق‌کننده خون (مثل آسپرین و کلوپیدوگرل/پلاویکس) طبق دستور پزشک برای جلوگیری از لخته شدن استنت.
- ادامه مصرف داروهای فشار خون، دیابت یا کلسترول.
- قطع خودسرانه داروها ممنوع است.
مراقبت‌های جسمی
- پرهیز از فعالیت سنگین، ورزش شدید و بلند کردن اجسام سنگین تا چند روز.
- پیاده‌روی سبک از روزهای بعد برای گردش خون مفید است.
- کنترل وزن و رژیم غذایی سالم (کاهش نمک، چربی و غذاهای سرخ‌کردنی).
مراقبت از محل ورود کاتتر
- تمیز و خشک نگه داشتن محل.
- در صورت مشاهده تورم، خونریزی، کبودی بزرگ یا درد شدید به پزشک اطلاع دهید.
- دوش گرفتن معمولا 24 تا 48 ساعت بعد مجاز است (طبق نظر پزشک).
تغییر سبک زندگی
- ترک کامل سیگار و قلیان.
- رژیم غذایی مدیترانه‌ای یا کم‌چرب.
- ورزش منظم و سبک (بعد از تأیید پزشک).
- کنترل قند خون، فشار خون و چربی خون.
- مدیریت استرس و خواب کافی.
آنژیوپلاستی چقدر طول می‌کشد؟
ممکن است ۱ تا ۲ ساعت یا بیشتر طول بکشد.
انواع آنژیوپلاستی
برخی از رایج ترین انواع آنژیوپلاستی عبارتند از :
آنژیوپلاستی عروق کرونر: این نوع آنژیوپلاستی برای باز کردن عروق کرونر (عروق خونی که خون را به قلب می رسانند) استفاده می شود. این روش معمولاً برای درمان بیماری عروق کرونر قلب (CAD) انجام می شود.
آنژیوپلاستی عروق محیطی: این نوع آنژیوپلاستی برای باز کردن عروق محیطی (عروق خونی که خون را به پاها و سایر اندام ها می رسانند) استفاده می شود. این روش معمولاً برای درمان بیماری شریان محیطی (PAD) انجام می شود.
آنژیوپلاستی عروق کلیوی: این نوع آنژیوپلاستی برای باز کردن عروق کلیوی (عروق خونی که خون را به کلیه ها می رسانند) استفاده می شود. این روش معمولاً برای درمان تنگی شریان کلیوی انجام می شود.
آنژیوپلاستی عروق مغزی: این نوع آنژیوپلاستی برای باز کردن عروق مغزی (عروق خونی که خون را به مغز می رسانند) استفاده می شود. این روش معمولاً برای درمان سکته مغزی یا آنوریسم مغزی انجام می شود.
مراحل انجام آنژیوپلاستی
فرآیند آنژیوپلاستی معمولا با آمادگی بیمار شروع می شود که شامل ناشتا بودن و قطع برخی داروها طبق دستور پزشک است. سپس، با بی حسی موضعی در ناحیه کشاله ران یا مچ دست، یک برش کوچک ایجاد شده و کاتتر (لوله باریک) وارد رگ می شود. پزشک با کمک اشعه ایکس، کاتتر را به سمت قلب هدایت می کند و با تزریق ماده حاجب، محل دقیق گرفتگی را مشخص می کند.
در مرحله بعد، بالن به محل گرفتگی رسانده شده و باد می شود تا رگ را باز کند. در صورت نیاز، یک استنت نیز برای باز نگه داشتن رگ قرار داده می شود. پس از اتمام کار، کاتتر خارج شده و محل ورود آن بسته می شود. کل این فرآیند معمولا بین 1 تا 3 ساعت طول می کشد و بیمار در طول آن هوشیار است.
عوارض آنژیوپلاستی
مانند هر عمل جراحی دیگر، آنژیوپلاستی نیز می تواند عوارضی داشته باشد. خونریزی در محل ورود کاتتر، عفونت، آسیب به رگ یا بافت قلب، آریتمی قلبی، و حساسیت به ماده حاجب از جمله عوارض احتمالی هستند. در موارد نادر، ممکن است سکته قلبی یا مغزی رخ دهد. نارسایی کلیوی به دلیل استفاده از ماده حاجب و تنگی مجدد رگ نیز از دیگر عوارض احتمالی هستند. با این حال، باید توجه داشت که این عوارض در اکثر موارد نادر هستند و مزایای آنژیوپلاستی معمولا بر خطرات آن می چربد.
نکات پایانی
آنژیوپلاستی یک روش درمانی موثر برای بهبود جریان خون در رگ های قلب است. این روش در مقایسه با جراحی باز قلب، کم تهاجمی تر است و دوره نقاهت کوتاه تری دارد. با این حال، موفقیت طولانی مدت آن به رعایت توصیه های پزشکی و داشتن سبک زندگی سالم بستگی دارد. به یاد داشته باشید، آنژیوگرافی قلب و آنژیوپلاستی تنها بخشی از روند درمان هستند.
برای داشتن یک قلب سالم، باید تغییرات اساسی در سبک زندگی ایجاد کنید. این تغییرات شامل رژیم غذایی سالم، ورزش منظم، ترک سیگار و مدیریت استرس می شود. در نهایت، فراموش نکنید که قلب شما ارزشمندترین دارایی شماست. با مراقبت درست از آن، می توانید سال های طولانی یک زندگی شاد و سالم را تجربه کنید. آنژیوپلاستی می تواند یک فرصت دوباره برای زندگی بهتر باشد، پس از این فرصت به بهترین شکل استفاده کنید.
دکتر محمدعلی محرابی، در سال ۸۹ با نمره اول در دانشگاه شهید بهشتی در رشته قلب و عروق شروع به تحصیل کرده و دوره فلوشیپ فوق تخصصی آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی را نیز در دانشگاه شهید بهشتی به اتمام رساندند.
