فشار خون پایین به معنای کم بودن فشار خون جاری شده در رگ ها می باشد. در واقع فشار خون به دیواره رگ ها فشار کمتری وارد می کند. در اصطلاح پزشکی با نام هایپوتنشن (Hypotension) معرفی شده است. افت فشار خون در حالت ماکزیمم کمتر از 9 و مینیمم کمتر از 6 میلیمتر جیوه (mmHg) است. برخی از افراد به طور طبیعی فشار خون پایین تری دارند. در صورتی که برای برخی از افراد علائم فشار خون پایین بسیار آزار دهنده می باشد.
انجام فعالیت های مختلف در طول روز می تواند باعث افت فشار خون شود. در حالت کلی ساده ترین راهکار برای پی بردن به این مسئله اندازه گیری فشار خون می باشد. در پاسخ به سوال چگونه فشار خون را اندازه بگیریم؟ باید اشاره کرد، که به عنوان انواع دستگاه فشارسنج دستی و همچنین دیجیتالی می توان فشار خون را اندازه گیری کرد. سیستولیک یا همان عدد بالا به معنای فشاری است، که در اثر ضربان قلب به شریان ها وارد می شود. دیاستولیک نیز به معنای فشاری است، که شریان ها در اثر ضربان قلب تحمل می کنند.
علائم فشار خون پایین
هیپوتانسیون در علم پزشکی به معنای فشار خون پایین بوده و همانند فشار خون بالا همراه با نشانههای هشدار دهنده، عدم تعادل درونی افراد را نشان داده و خطرناک میباشد. این پایین بودن فشار خون به همراه علائم جسمی و ذهنی، باید توسط فرد جدی گرفته شود. دوبینی دید، سرگیجه، تهوع، خستگی مفرط، تپش قلب نامنظم، کاهش تمرکز و پوست سرد از نشانههای پایین آمدن فشار خون محسوب میشوند. برای درمان فشارخون پایین، ابتدا باید علت آن توسط پزشک تشخیص داده شود تا از موثرترین روشها و داروها برای برطرف کردن آن استفاده کند.
دلایل فشار خون پایین در خانم ها
ظرافت بدن خانمها و تغییرات مکرر آنها، برخلاف آقایان منجر به پایین آمدن فشار خون آنها میشود. تغییرات مختلف اجتماعی، روانی یا ذهنی، هورمونی و جسمی از دلایل افت فشار خون در زنها به حساب میآیند. در موارد زیر دلایل افت فشار خون در خانمها نام برده شده که عبارتند از:
- چرخه قاعدگی و ایجاد نوسانات هورمونی: در هر ماه، میزان هورمونهای پروژسترون و استرون در بدن خانمها کاهش پیدا کرده و میزان توازن عروق خونی و مایعات آنها را بر هم میزند. در این روزهای چرخه قاعدگی، خانمها معمولاً دچار ضعف و افت فشار خون خواهند شد.
- کم خوری یا داشتن رژیمهای سخت غذایی: تغذیه ناکافی، تمایل به لاغر شدن و داشتن رژیمهای سختگیرانه قضایی در خانمها، قند خون و حجم مایعات بدن آنها را کاهش داده و منجر به پایین آمدن فشار خون آنها میشود.
استرسهای پنهان، اضطراب مزمن، مصرف نکردن مایعات به اندازه کافی، کم کاری تیروئید، مصرف کردن داروهای ضد بارداری، کم خونی و بارداری از سایر دلایلی هستند که باعث افت فشار خون در خانمها خواهند شد.
علائم فشار خون پایین در بارداری
معمولاً در شش ماهه اول حاملگی برای تغذیه جنین از طریق جریان خون مادر، عروق بدن آنها گشادتر شده و سبب پایین آمدن فشار خون آنها میشود. همچنین در دوران بارداری هورمون مخصوصی به نام پروژسترون افزایش پیدا کرده و سبب شل شدن دیواره رگها میشود، در نهایت فشار خون را کم می کند. افت فشار خون در بارداری با علائمی همراه بوده که شامل سرگیجه، احساس غش، تپش قلب، ضربانهای نامنظم، بیحالی، خستگی شدید، حالت تهوع، پوست رنگ پریده، پوست سرد و مرطوب، دید نقطهای، تاری دید، اختلال در تمرکز و تنفس سطحی یا سریع هستند.
پایین آمدن فشار سیستولیک خانمها در زمان بارداری به کمتر از ۹۰ و داشتن علائمی همچون درد قفسه سینه، تنگی نفس و غش بسیار خطرناک بوده و باید تحت درمان پزشک متخصص قلب تهران قرار گیرند.
علائم فشار خون پایین در مردان
پایین بودن فشار خون یا هیپوتانسیون در آقایان مبتلا به استرس مزمن، ورزشکار و فعال بسیار خطرناک بوده و کارایی جسم و ذهن آنها را تا حدود زیادی کاهش خواهد داد. اصلیترین و بارزترین علائم نشان دهنده افت فشار خون در آقایان شامل موارد زیر هستند:
- خستگی غیر عادی بعد از انجام دادن فعالیتهای ورزشی: زمانی که آقایان بعد از یک رانندگی طولانی مدت، تمرینهای سبک یا پیادهروی دچار بیحالی شدید، ضعف یا کوفتگی میشوند، نشان دهنده پایین آمدن غیر عادی فشار خون آنها میباشد.
کاهش عملکرد ذهنی، بیحسی دست و پا، کاهش میل جنسی، سرگیجه به هنگام بلند شدن، تعریق سرد، پوست رنگ پریده، تپش قلب و اختلال در تمرکز از دیگر علائم فشار خون پایین در آقایان محسوب می شوند.
علائم فشار خون پایین در کودکان
علائمی همانند خواب آلودگی بیش از حد در کودکان، بیحالی، تلوتلولو خوردن کودک به هنگام راه رفتن، سرگیجه، پوست عرق کرده، پوست سرد و رنگ پریده، ضربان قلب سریع، دل درد، تهوع، سردردهای کوتاه مدت، کلافگی بیدلیل، بیقراری، غش کردن و از حال رفتن از نشانههای فشار خون پایین کودکان به حساب میآیند. معمولاً عواملی همچون استرس زیاد، کم خوری، سوء تغذیه، تب شدید و خواب ناکافی باعث پایین آمدن فشار خون در کودکان میشوند.
علائم فشار خون پایین در نوجوانان
اصلیترین علائمی که افت فشار خون را در بدن نوجوانان نشان میدهند شامل احساس خستگی دائم، سیاهی رفتن چشم به هنگام برخاستن، سردی دست و پا، رنگ پریدگی صورت، گیجی ذهن، بیحوصلگی، احساس لرزش در سینه، دل پیچه، تهوع خفیف، مور مور شدن در اندامها و بیحسی هستند. رشد سریع قد در سن بلوغ نوجوانان به طور موقت فشار خون آنها را پایین میآورد. علاوه بر این نیز مواردی همچون مشکلات تیروئیدی، کم خونی، ورزش شدید، کم خوابی و استرسهای درسی نیز باعث افت فشار خون در نوجوانان میشوند.
علائم فشار خون پایین در جوانان
علائم افت فشار خون پایین در جوانان شامل غش کردن، کاهش تمرکز، احساس ضعف، تپش قلب، رنگ پریدگی پوست، سیاهی رفتن چشمها و خستگی مداوم میباشد.
علائم افت فشار خون عصبی
معمولاً بر اثر اضطراب، استرس و نگرانی بیش از حد وارد شده به سیستم عصبی بدن، میزان فشار خون آن کاهش پیدا کرده و برای فرد آزاردهنده خواهد بود. علائمی همچون تعریق سرد، ضعف ناگهانی، سرگیجه، احساس اضطراب، احساس گرگرفتگی، تنفس سریع و سطحی، کاهش تمرکز، سیاهی رفتن چشمها و تپش قلب نامنظم از نشانههای افت فشار خون عصبی هستند. برای درمان این افت فشار خون در سیستم عصبی باید میزان هیجانات و استرس مدیریت شده تمرینات تنفسی انجام بدهید.
علائم فشار خون پایین در خواب
غلت زدن زیاد، تعریق شبانه، کابوسهای مکرر، گیجی ذهن، تپش قلب در زمان بیدار شدن، احساس خستگی بعد از داشتن خواب کافی، خوابهای آشفته یا ناآرامی در خواب از علائم افت فشار خون در خواب محسوب میشوند.
علائم فشار خون پایین در پریودی
اگر در زمان قاعدگی علائمی همانند افت انرژی، تاری دید، خستگی شدید، سرگیجه، رنگ پریدگی پوست، خواب آلودگی، کاهش تمرکز یا احساس ضعف در زمان راه رفتن و ایستادن داشتید، به این معناست که فشار خون شما پایین آمده است.
علائم فشار خون پایین در سالمندان
ضعف عمومی، دوبینی لحظهای، خستگی مفرط، افتادن ناگهانی، گیجی، فراموشی، تپش قلب، غش کردن و کاهش تمرکز از علائم افت فشار خون در سالمندان محسوب میشوند و بسیار خطرناک میباشد.
انواع فشار خون پایین
به راحتی در منزل از طریق دستگاه فشار سنج می توانید به افت فشار خون خود پی ببرید. در حالت کلی در صورت مواجه شدن با علائم افت فشار خون، بهترین گزینه مراجعه به پزشک متخصص می باشد. متخصص قلب به یک بررسی ساده می تواند علل بروز این مسئله و بهترین راهکار جهت درمان را ارائه کند. برخلاف تمامی باورهای رایج فشار خون پایین انواع مختلفی دارد. برای درمان فشار خون پایین باید بر اساس نوع آن از تکنیک مناسب استفاده نمود. انواع فشار خون پایین شامل موارد زیر هستند. پزشک با بررسی برخی از ریز فاکتورهای مهم می تواند نوع افت فشار خون را شناسایی کند.
همچنین پس از شناسایی نوع فشار خون پایین مسیر درمان بسیار راحت تر خواهد بود.
افت فشار خون وضعیتی (Orthostatic):
بر اساس جدیدترین بررسی های صورت گرفته؛ حدود ۱۹ درصد از افراد جامعه از این نوع فشار خون پایین رنج می برند. فرد بیمار در اثر فشار خون پایین وضعیتی علائم مختلفی نظیر: سردرد و سرگیجه را تجربه خواهد کرد. این نوع از فشار خون پایین در اثر ایستادن، نشستن و حتی دراز کشیدن ایجاد می شود.
در واقع به صورت لحظه ای جریان خون جاری شده در رگ ها تغییر پیدا می کند. عوامل مختلفی نظیر: بارداری، افزایش سن و مصرف برخی از داروهای خاص باعث بروز این نوع از فشار خون می شود.
افت فشارخون بعد از غذا (Postprandial):
فرد بیمار در این نوع از فشار خون پایین یک الی دو ساعت بعد از خوردن غذا علائم مختلفی را تجربه می کند. این بیماری در اثر مصرف داروهای خاص تشدید می شود. در افراد کهنسال افت فشار خون بعد از غذا بسیار رایج می شود. در بیماران مبتلاء به پارکینسون این نوع از فشار خون بیشتر مشاهده می شود.
ساده ترین راه برای کنترل این بیماری کاهش مصرف کربوهیدرات می باشد. همچنین برای فشار خون بعد از غذا باید نوشیدن آب را در اولویت نخست قرار داد. انتخاب وعده های غذایی کوچک و سبک می تواند باعث کنترل فشار خون شود.
افت فشارخون با واسطه عصبی (Neurally mediated):
این نوع از فشار خون در اثر ایجاد یک اختلال گسترده در سیستم عصبی به وجود می آید. تحت چنین شرایطی فرد علائم مختلفی نظیر: افزایش تعداد ضربان های قلب، سرگیجه و سردرد شدید را تجربه خواهد کرد. بررسی های جدید اثبات کرده است، که یک اختلال غیرارادی بین مغز و قلب باعث بروز چنین مشکلی می شود. توصیه میشود مقاله بهترین قرص برای فشار خون عصبی مطالعه شود.
علت فشار خون پایین
عوامل مختلفی به صورت مستقیم و غیر مستقیم می توانند باعث بروز فشار خون پایین شود. یکی از علل اصلی بروز این بیماری مزمن افت فشار خون ارتواستاتیک می باشد. در واقع افرادی که به صورت سریع از جای خود بلند می شوند؛ دچار افت فشار خون پایین می شوند. تحت چنین شرایطی قلب نمی تواند خون به مقدار کافی را به مغز برساند. از دیگر علل بروز فشار خون پایین برخی از بیماری های سیستم عصبی مرکزی می باشد. برخی از بیماری ها نظیر پارکینسون باعث کاهش فشار خون در بدن می شوند. معمولا این افراد بعد از خوردن غذا دچار افت فشار خون می شوند. به نوعی فرایند گوارش باعث ایجاد اختلال در سیستم پمپاژ خون می شود.
از دیگر عوامل موثر در بروز این بیماری کم خونی می باشد. معمولا در اثر صدمات جانی و جراحی های سنگین فرد مقدار قابل توجهی از خون خود را از دست می دهد. تحت چنین شرایطی به دلیل کم خونی فشار وارده بر دیواره رگ ها کاهش پیدا می کند. این افراد علائم مختلفی نظیر: اسهال و استفراغ را نیز تجربه خواهند کرد. بیماری های قلبی و ریوی نیز می تواند باعث کاهش فشار خون جاری شده در رگ ها شود. نارسایی قلبی موجب ضعیف شدن این عضو حیاتی می شوند. به طوری که تعداد ضربان های قلب در هر دقیقه کاهش پیدا می کند.
عوارض فشار خون پایین
از رایج ترین عوارض فشار خون پایین می توان به شوک عصبی، افتادن، بیهوش شدن، سکته قلبی و حتی سکته مغزی اشاره نمود. تمامی عوارض ناشی از افت فشار خون خطرات جانی برای فرد بیمار می تواند داشته باشد. در همین راستا درمان فشار خون باید اولویت اصلی افراد بیمار باشد. متخصص قلب با ایجاد یک رویکرد درمانی می تواند به کنترل دقیق بیماری کمک بسیار زیادی کند. در پاسخ به سوال چه فشار خونی باعث سکته میشود؟ باید اشاره کرد، که افت فشار خون یا عدم پمپاژ خون از قلب به اعضای مختلف خطر بروز سکته قلبی و مغزی را افزایش می دهد.
در صورتی که خون به مقدار کافی به مغز نرسد؛ فرد سکته مغزی را تجربه خواهد کرد.
احتمال بروز سکته قلبی نیز در این بیماران بسیار بالا است. فشار نرمال برای افراد بالای ۱۸ سال ۱۲۰/۸۰ میلی متر جیوه می باشد. فشار خون طبیعی در بانوان کمی کمتر از آقایان است. در دوران بارداری باید به صورت مداوم فشار خون را چک کرد. افت فشار خون در این دوران می تواند خطر سقط جنین را افزایش دهد.
جمع بندی
در زمان پایین آمدن فشار خون در بدن زنان، مردان و کودکان، به اندازه کافی به اندامهای بدن و مغز آنها نرسیده و علائمی همچون از حال رفتن، سیاهی چشم، تاری دید، سرگیجه، بیحالی و سردی دست و پا در آنها ظاهر میشود. معمولاً افت فشار وضعیتی، مشکلات قلبی، مشکلات تیروئیدی، استرس و اضطراب، سوء تغذیه، کم آبی بدن و مصرف کردن برخی از داروها سبب پایین آمدن فشار خون در آقایان و خانمها خواهند شد. افراد با بیماریهای عصبی، کودکان و نوجوانان در سنین رشد و بلوغ، زنان در هنگام بارداری و سالمندان از افرادی هستند که بیشتر با افت فشار خون روبرو میشوند.
سوالات متداول
افت فشار خون از چند به پایین تعیین میشود؟
فشار سیستولیک پایینتر از ۹۰ و فشار دیاستولیک کمتر از ۶۰ میلیمتر جیوه، جزو فشار خون پایین در افراد به حساب میآیند.
آیا پایین بودن فشار خون در بیشتر موارد خطرناک است؟
اگر پایین آمدن فشار خون در بدن افراد بدون علائم و نشانههای هشدار دهنده باشد، معمولاً طبیعی بوده و خطری ندارد. اما وجود علائمی همچون غش، ضعف و سرگیجه به همراه پایین بودن فشار خون باید سریعاً بررسی شود.
دکتر محمدعلی محرابی، در سال ۸۹ با نمره اول در دانشگاه شهید بهشتی در رشته قلب و عروق شروع به تحصیل کرده و دوره فلوشیپ فوق تخصصی آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی را نیز در دانشگاه شهید بهشتی به اتمام رساندند.
