آیا تا به حال در شرایطی قرار گرفته اید که ناگهان احساس کنید قلبتان به شدت می تپد، نفستان تنگ می شود و احساس می کنید که در حال از دست دادن کنترل خود هستید؟ این احساسات ممکن است نشانه های اختلال پانيک باشند. اختلال پانيک، نوعی اختلال اضطرابی است که در آن فرد به طور ناگهانی و غیرقابل کنترل دچار حملات شدید ترس و وحشت می‌شود. این حملات می توانند زندگی روزمره، روابط اجتماعی و حتی سلامت جسمی فرد را تحت تاثیر قرار دهند.
پانيک چیست و چه علائمی دارد؟
حملات پانيک معمولا به طور ناگهانی و بدون هیچ گونه هشداری آغاز می شوند و می توانند در هر زمان، از جمله در خواب یا در موقعیت های عادی زندگی روزمره رخ دهند. این حملات باعث بروز علائم متعددی می شوند که به شدت ترسناک هستند. در ادامه به برخی از علائم رایج حمله پانيک اشاره می کنیم:
- احساس خطر قریب الوقوع: فرد ممکن است دچار احساس ترس از مرگ یا از دست دادن کنترل بر خود شود. این احساس می تواند به شدت آزاردهنده باشد و فرد را وادار به جستجوی راهی برای فرار از موقعیت کند.
- تپش قلب: ضربان قلب به طور غیرطبیعی و شدید افزایش می یابد و فرد احساس می کند که قلبش در حال تپیدن است یا به شدت ضربان دارد.برای اطلاعات بیشتر مقاله تپش قلب چیست را مطالعه فرمایید.
- تنگی نفس: احساس خفگی یا مشکل در تنفس، یکی از علائم شایع این اختلال است. افراد ممکن است احساس کنند که نمی توانند به خوبی نفس بکشند و این موضوع اضطراب را افزایش می دهد.
- تعریق شدید: فرد ممکن است به طور ناگهانی دچار تعریق زیاد شود، حتی در شرایطی که دما مناسب است. این تعریق نشانه ای از افزایش فعالیت سیستم عصبی سمپاتیک می باشد.
- لرزش: لرزش دست ها یا بدن، احساس ترس را تشدید می کند. این لرزش ممکن است به‌دلیل تنش عضلانی ناشی از اضطراب باشد.
- احساس سرگیجه یا ضعف: ممکن است فرد احساس کند که در حال از دست دادن تعادل یا هوشیاری است که به فرد ترس بیشتری داده و او را به سمت فرار از موقعیت های اجتماعی سوق می دهد.
این علائم معمولا بین ۵ تا ۲۰ دقیقه به اوج خود می رسند و سپس به تدریج کاهش می یابند. بسیاری از افراد بعد از حمله پانيک احساس خستگی و سردرگمی می کنند.
عوامل موثر در بروز اختلال پانيک
بروز اختلال پانيک می تواند تحت تاثیر عوامل متعددی باشد. این عوامل معمولا به طور ترکیبی عمل می کنند و می توانند شامل موارد زیر باشند:
- عوامل ژنتیکی: وجود سابقه خانوادگی اختلالات اضطرابی، می تواند خطر ابتلا به اختلال پانیک را افزایش دهد. اگر اعضای خانواده شما دچار این نوع اختلالات هستند، احتمال ابتلای شما نیز بیشتر است.
- فاکتورهای محیطی: تجربیات استرس زا، مانند مرگ عزیزان یا تغییرات عمده در زندگی، به بروز اختلال پانیک منجر می شود.
- عوامل بیوشیمیایی: تغییرات در سطح مواد شیمیایی مغز مانند سروتونین و نوراپی‌نفرین، نقش مهمی در بروز اختلال پانیک دارند.
- استرس مزمن: استرس طولانی مدت نیز می تواند به فرسودگی روانی و جسمی منجر شود و در نتیجه خطر بروز حملات پانیک را افزایش دهد.
تشخیص حمله پانیک
برای اینکه یک دوره ترس شدید به عنوان حمله پانیک شناخته شود، باید شروع ناگهانی داشته باشد و حداقل ۴ مورد از علائم زیر به سرعت به اوج برسند:
- تپش قلب شدید، کوبنده یا بالا رفتن ضربان قلب (Palpitations, pounding heart, or accelerated heart rate)
- تعریق (Sweating)
- لرزش یا تکان خوردن (Trembling or shaking)
- احساس تنگی نفس یا خفگی (Sensations of shortness of breath or smothering)
- احساس گیر کردن چیزی در گلو (Feeling of choking)
- درد یا ناراحتی در قفسه سینه (Chest pain or discomfort) – این علامت می‌تواند شبیه حمله قلبی باشد و نیاز به بررسی پزشکی دارد.
- حالت تهوع یا ناراحتی شکمی (Nausea or abdominal distress)
- احساس سرگیجه، بی‌ثباتی، سبکی سر یا ضعف (Feeling dizzy, unsteady, lightheaded, or faint)
- احساس سرما یا گرگرفتگی (Chills or heat sensations)
- احساس بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن (Paresthesias – numbness or tingling sensations)
- احساس غیرواقعی بودن یا جدا شدن از خود (Depersonalization or derealization)
- ترس از دست دادن کنترل یا “دیوانه شدن” (Fear of losing control or “going crazy”)
- ترس از مردن (Fear of dying)
راه های پیشگیری از حملات پانیک
مجموعه‌ای از راهکارهای پیشگیری و مدیریت حملات پانیک عبارتند از :
راهکارهای بلندمدت و سبک زندگی:
مدیریت استرس:
- ورزش منظم: فعالیت بدنی، به ویژه هوازی (مانند پیاده‌روی، دویدن، شنا)، به کاهش هورمون‌های استرس و بهبود خلق‌وخو کمک می‌کند.
- خواب کافی و با کیفیت: کمبود خواب می‌تواند آستانه تحمل استرس را پایین بیاورد و احتمال بروز اضطراب و پانیک را افزایش دهد. سعی کنید برنامه خواب منظمی داشته باشید.
- تکنیک‌های آرام‌سازی (Relaxation Techniques): یادگیری و تمرین منظم تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن (Meditation)، ذهن‌آگاهی (Mindfulness)، یوگا یا تنفس عمیق می‌تواند به آرامش کلی سیستم عصبی کمک کند.
- رژیم غذایی متعادل: از مصرف بیش از حد کافئین، شکر و غذاهای فرآوری شده خودداری کنید. وعده‌های غذایی منظم داشته باشید تا از افت قند خون که می‌تواند علائم اضطراب را تحریک کند، جلوگیری شود.
اجتناب از مواد محرک:
- کافئین: مصرف زیاد قهوه، چای، نوشابه‌های انرژی‌زا و شکلات می‌تواند اضطراب و تپش قلب را تشدید کند.
- نیکوتین: سیگار کشیدن ممکن است به طور موقت حس آرامش بدهد، اما در بلندمدت اضطراب را افزایش می‌دهد.
- الکل و مواد مخدر: این مواد می‌توانند تعادل شیمیایی مغز را به هم بزنند و باعث بروز یا تشدید حملات پانیک شوند، به خصوص هنگام از بین رفتن اثرشان.
- داشتن روتین منظم: یک برنامه روزانه قابل پیش‌بینی می‌تواند حس کنترل و امنیت را افزایش دهد و اضطراب کلی را کاهش دهد.
- حمایت اجتماعی: صحبت با دوستان، خانواده یا گروه‌های حمایتی می‌تواند به کاهش احساس تنهایی و مدیریت بهتر استرس کمک کند.
تکنیک‌های ذهنی و شناختی:
- شناخت درمانی رفتاری (CBT): این روش درمانی یکی از مؤثرترین رویکردها برای اختلال پانیک است. CBT به شما کمک می‌کند:
- الگوهای فکری منفی را شناسایی کنید: افکاری که باعث ترس و اضطراب می‌شوند (مانند “دارم سکته می‌کنم” یا “دارم دیوانه می‌شوم”).
- این افکار را به چالش بکشید: یاد بگیرید که واقع‌بینانه‌تر به علائم فیزیکی نگاه کنید و از فاجعه‌سازی (Catastrophizing) پرهیز کنید.
- رفتارهای اجتنابی را تغییر دهید: به تدریج با موقعیت‌ها یا مکان‌هایی که از آن‌ها به دلیل ترس از پانیک دوری می‌کنید، روبرو شوید (تحت نظر درمانگر).
- آموزش و آگاهی: درک اینکه حملات پانیک خطرناک نیستند (اگرچه بسیار ناخوشایندند) و موقتی هستند، می‌تواند ترس از خودِ حمله (Fear of Fear) را کاهش دهد.
- تمرین ذهن‌آگاهی (Mindfulness): یاد بگیرید که بدون قضاوت به افکار، احساسات و حس‌های بدنی خود توجه کنید و روی لحظه حال متمرکز شوید. این کار می‌تواند از گرفتار شدن در چرخه افکار اضطراب‌آور جلوگیری کند.
درمان حمله پانیک ؛ چه قرصی برای حمله پانيک خوبه؟
درمان اختلال پانیک معمولا شامل ترکیبی از روان درمانی و دارو درمانی است. داروهای مختلفی وجود دارند که می توانند به کاهش و مدیریت علائم حملات پانیک کمک کنند که برخی از آن ها عبارتند از:
SSRIها (مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین): این دسته از داروها، مانند فلوکستین و سرترالین، به بهبود علائم اضطراب و کاهش حملات پانیک کمک می کنند و به عنوان اولین خط درمان تجویز می‌شوند که معمولا عوارض جانبی کمتری نیز دارند.
SNRIها (مهارکننده های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین): مانند دوکستین و ونلافاکسین، این داروها نیز می توانند موثر بوده و به کاهش علائم کمک کنند. این داروها برای افرادی که به SSRIها پاسخ نمی دهند، تجویز می شوند.
بنزودیازپین ها: این داروها برای کاهش اضطراب فوری و تسکین حملات پانیک به کار می روند. با این حال، باید با احتیاط و تحت نظر پزشک مصرف شوند؛ زیرا ممکن است باعث وابستگی شوند.
داروهای ضدافسردگی: در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهای ضدافسردگی را نیز تجویز کند که به کاهش علائم اضطراب کمک می‌کنند.
اگر در تهران ساکن بوده و با حملات پانیک مواجه هستید، باید با یک متخصص قلب تهران یا دکتر فوق تخصص قلب مشورت کنید تا بهترین روش درمانی برای وضعیت شما تعیین شود.
نتیجه گیری
اختلال پانیک یک وضعیت پیچیده است که می تواند تاثیرات عمیقی بر زندگی فرد داشته باشد. شناخت علائم، مشاوره با متخصصین و دریافت درمان مناسب، به مدیریت این اختلال کمک می کنند. با توجه به تاثیرات این اختلال بر کیفیت زندگی، درمان مناسب می تواند به فرد کمک کند تا به زندگی عادی و سالم تری بازگردد.
اختلال پانيک نیازی به انزوا و تنهایی ندارد. با آگاهی، حمایت و درمان صحیح، می توان به سمت یک زندگی سالم و شاداب پیش رفت.
سوالات متداول کاربران
حمله پانیک چقدر طول می‌کشد؟
بیشتر حملات پانیک نسبتاً کوتاه هستند و معمولاً در عرض ۱۰ تا ۲۰ دقیقه به اوج خود می‌رسند و سپس به تدریج فروکش می‌کنند. با این حال، برخی علائم ممکن است برای مدت طولانی‌تری باقی بمانند و ممکن است فرد پس از حمله احساس خستگی یا اضطراب کند.
آیا حملات پانیک می‌توانند در هنگام خواب رخ دهند؟
بله، حملات پانیک شبانه (Nocturnal panic attacks) می‌توانند فرد را از خواب بیدار کنند و با همان علائم حملات روزانه همراه هستند.
چه زمانی باید برای حملات پانیک به پزشک مراجعه کنم؟
اگر حملات پانیک مکرر دارید، نگران حملات بعدی هستید، یا به دلیل ترس از حملات، از موقعیت‌ها یا فعالیت‌های خاصی اجتناب می‌کنید، مهم است که به پزشک یا متخصص سلامت روان مراجعه کنید تا تشخیص دقیق دریافت کرده و گزینه‌های درمانی مناسب را بررسی کنید. همچنین اگر علائم جسمی شدید مانند درد قفسه سینه دارید، برای رد سایر مشکلات پزشکی، مراجعه به پزشک ضروری است.
آیا پانیک در کودکان نیز اتفاق می افتد؟
بله، اختلال پانیک در کودکان و نوجوانان نیز رخ می دهد. در این موارد، ممکن است علائم متفاوتی از بزرگسالان نشان دهند و نیاز به رویکردهای درمانی خاصی داشته باشند.
دکتر محمدعلی محرابی، در سال ۸۹ با نمره اول در دانشگاه شهید بهشتی در رشته قلب و عروق شروع به تحصیل کرده و دوره فلوشیپ فوق تخصصی آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی را نیز در دانشگاه شهید بهشتی به اتمام رساندند.
